150 jaar Zwitserse Alpenclub - Kanttekeningen bij een belangrijk jubileum

Het is nauwelijks voor te stellen hoe het alpinisme er anno 2013 voor zou hebben gestaan als er in de Alpenlanden geen bergsportverenigingen waren. Zij zijn het die in de afgelopen anderhalve eeuw de Alpen voor een breed publiek van bergliefhebbers toegankelijk hebben gemaakt door hutten te bouwen, wandelpaden aan te leggen en routegidsjes uit te geven. Reden om de schijnwerper te richten op de Zwitserse Alpenclub, die dit jaar haar 150-jarig jubileum viert.

Halverwege de negentiende eeuw hadden Engelse lords de Zwitserse bergen geannexeerd als “the playground of Europe” (citaat Leslie Stephen). Ze bedwongen de ene bergtop na de andere en maakten daarbij graag gebruik van de vaardigheden en gebiedskennis van Zwitserse gidsen, die het beklimmen van hun Heimatberge meer als een bron van inkomsten dan als een sportieve uitdaging zagen. De Zwitserse chemie- en geologiedocent Rudolf Theodor Simler zag deze ontwikkeling met lede ogen aan en waarschuwde herhaaldelijk om de verovering van de Zwitserse bergen niet alleen aan buitenlanders over te laten. Op 19 april 1863 richtte hij met 34 medestanders, die allen in het Noordz-Zwitserse laagland woonden, de Schweizer Alpen-Club op. Naast de sportieve ontsluiting werd ook de wetenschappelijke exploratie van het Zwitserse hooggebergte als expliciet doel van de nieuwe vereniging genoemd. De Glarner Alpen waren toen het belangrijkste excursiegebied. Op de oostflank van hun hoogste berg, de Tödi (3614 m), werd nog in datzelfde jaar de eerste verenigingshut gebouwd: de Grünhornhütte.

In de loop van haar 150-jarig bestaan is de SAC uitgegroeid tot een van de meest invloedrijke sportverenigingen van Zwitserland. Anno 2013 heeft zij 140.000 leden, die verdeeld zijn over 113 Sektionen. Eén van de belangrijkste taken van deze afdelingen is de bouw en het onderhoud van de hutten. Dat zijn er op dit moment 152. De grootste is de Weissmieshut (135 slaapplaatsen) en de kleinste het Schalijochbivak (onbemand, 8 plaatsen). De drukst bezochte is de Monte Rosahut met ruim 11.000 overnachtingen per jaar. De SAC is een zeer open vereniging die bergwandelaars, alpinisten en sportklimmers onder haar leden telt. Er is een actief jeugdbeleid. Kinderen kunnen lid worden vanaf 6 jaar. Ook niet-Zwitsers kunnen lid worden van de SAC.

Vrouwen

In 2013 kun je je nauwelijks meer voorstellen dat vrouwen geen lid zouden kunnen worden van een alpenvereniging. In den beginne was de SAC – in tegenstelling tot de britse “Alpine Club” – liberaal: de handvol vrouwen die dat wilden klommen vrolijk mee, al dan niet gekleed in damesrok. Maar 44 jaar na de oprichting was het opeens uit met de pret: vrouwelijke alpinisten werden zonder duidelijke opgaaf van reden in de ban gedaan. Van de vele onofficiële verklaringen is het argument dat mannen in het bijzijn van vrouwen zich niet zo konden laten gaan nog wel het meest aannemelijke. Dat lieten de dames natuurlijk niet op zich zitten en stichtten in 1918 een eigen vereniging, de SFAC. Na een meer of minder moeizame relatie van 60 jaar besloten SAC en SFAC in 1979 te fuseren en op dit moment behoort ruim één derde van de SAC leden tot het vrouwelijk geslacht.

Bergen Magazine vroeg aan uittredend voorzitter Peter Mäder wat de belangrijkste thema’s zijn die de SAC bezighouden.

Nützen und schützen

Mäder: “Onze vereniging heeft een dubbelrol, namelijk nützen und schützen ofwel tegelijkertijd gebruiken en beschermen van de natuur. Als je bedenkt dat twee derde van onze leden in het Mittelland woont en maar één derde in de bergen, kun je je voorstellen dat dit wel eens tot belangenconflicten leidt. Vroeger ging het dan vaak over kabelbanen of uitbreiding van skigebieden, maar nu is er vooral discussie over landingsplaatsen in het hooggebergte ten behoeve van het heliskiën.” De leden uit het Mittelland zijn doorgaans voor een verbod, terwijl de leden die er in de berggebieden een boterham aan verdienen voor zijn. De SAC neemt in deze discussies een middenpositie in. “Een principieel verbod van commerciële helivluchten zoals sommige natuurbeschermers willen is in mijn ogen geen optie voor de SAC”, aldus Mäder.

Uitdagingen

Wat worden daarnaast in de komende tien jaar de uitdagingen voor de SAC?

Mäder: “De financiering van de hutten is een voortdurende uitdaging. De kosten voor drinkwatervoorziening, het afvoeren van afval en het onderhoud van de huttenpaden blijven toenemen. Ons doel is om ca. 3 procent per jaar te groeien.

Begin 2012 heeft de SAC een sponsorovereenkomst met de MIGROS getekend. Worden met de sponsorinkomsten speciale projecten gefinancierd?

Mäder: “MIGROS is in de eerste plaats hoofdsponsor van ons jubileum. Daarnaast zal de MIGROS jeugdprojecten financieren, bijvoorbeeld het grote herfstkamp.

Heeft u ter gelegenheid van uw jubileum een bijzondere boodschap voor de bergvrienden uit de lage landen, bijvoorbeeld waarom we uitgerekend naar de Zwitserse moeten komen?

Mäder: “Een voormalige voorzitter van de SAC heeft ooit gezegd: ‘Als de bergen een vaderland zouden hebben, zou dat Zwitserland zijn. Zwitserland heeft indrukwekkende vierduizenders voor de alpinist, gletsjers, wandelbergen en romantische dalen voor de wandelaar en klauterrotsen in alle soorten en maten voor de (sport)klimmer.’ En dat alles op minder dan een dag reizen vanuit België en Nederland.”

Hoe kunnen bergvrienden uit onze landen de SAC het best ondersteunen bij het bereiken van haar doelen, oa op het gebied van milieubescherming?

Mäder: “Door SAC-lid te worden! Onze contributie bedraagt rond de 100 frank per jaar en onze vereniging staat open voor bergliefhebbers uit alle landen!

(Bert Vonk)

Jubileumactiviteiten

Om haar jubileum te vieren heeft de Zwitserse Alpenclub dit jaar een reeks evenementen gepland. De tentoonstelling Helvetia Club over 150 jaar SAC loopt vanaf 20 april tot en met 30 maart 2014 in het Zwitsers Alpien Museum in Bern. In april verschijnt het gelijknamige jubileumboek dat besteld kan worden via de online SAC-uitgeverij (www.sac-verlag.ch). Het volledige jubileumprogramma is te vinden op website van de vereniging (www.sac-cas.ch).