Verdrinken op een bergtop - op zoek naar hoogteziekte
Hoogteziekte is steeds relevante dreiging voor reizigers die de bergen in trekken. Skigebieden worden steeds hoger en meer en meer reizigers zoeken de ruige omgeving op van het hoog alpien terrein op.Wat is hoogteziekte nu precies en wat doet het met je lichaam? En wat kan je er tegen doen? Tijdens een opleidingsweek van de Fontys Sporthogeschool in de Dolomieten en het Glocknergebied probeert Fulco Groeneveld daar achter te komen.
Auteur: Fulco Groeneveld
Ik word wakker met een barstende koppijn en mijn mond voelt aan als een drooggevallen rivierbedding. Ik lig ingeklemd tussen twee nog heerlijk slapende klasgenoten. Ik ga zitten en moet mijn hoofd vasthouden omdat het anders uit elkaar klapt. Als een flits schiet een college van een week of wat geleden door mijn hoofd. Eén van de belangrijkste symptomen van hoogteziekte…. heftige hoofdpijn. Shit! het zal toch niet…!
Ik lig in het winterraum van de Oberwalderhütte op 2973 meter. Hoogteziekte kan al intreden vanaf 2500 meter. Ik klim uit het zespersoonsbed en strompel naar het toilet. Dit staan vindt mijn hoofd nog veel minder leuk. Ik baal als een stekker. Als dit daadwerkelijk hoogteziekte is, is er maar één oplossing: afdalen!!
Maar dat betekent dat ik niet met de groep mee kan met de tocht over de Mittelern Berenkopf. En deze tocht vormt nu juist het letterlijk en figuurlijk hoogtepunt van deze week. Terug van het toilet scharrel ik mijn waterfles op en neem een paar flinke slokken. Dat doet in ieder geval iets aan die droge mond. Ik klim weer in bed en ga liggen. Dat verlicht de hoofdpijn iets. Uiteindelijk val ik in een onrustige slaap met maar één ding in gedachten. Ik wil morgen die tocht doen, hoogteziek of niet!
Het is zeven uur ‘s avond en we moeten opschieten want om kwart voor acht is het hier al stikdonker. Het tempo zou er bij de groep goed in moeten zitten om op tijd binnen te zijn. Toch staan we stil. Eigenlijk was ons tijdstip van vertrek ook veel te laat. We liepen pas om zes uur weg vanaf de Franz Jozef Höhe (het grote bezoekerscentrum annex parkeerplaats met een fantastisch uitzicht op de Groβglockner. red.).
Met een verwachte tochttijd van tweeënhalf uur was het allemaal al wat krap. We hadden eerder moeten vertrekken. Maar dat was onmogelijk we: kwamen tenslotte die dag uit Italië waar een klettersteig uit WOІ op het programma had gestaan.
En nu staan we dus in het wegvallende licht stil op de gletsjer. Het laatste stukje van de gletsjer is te glad om zomaar achteloos overheen te lopen. Stijgijzers aan is een optie, maar dat kost veel tijd. En dat hebben we niet, ik zie de eerste ster al aan de hemel verschijnen.
Gelukkig, we gaan verder. Een docent is met stijgijzers aan over het gladde stuk gelopen en heeft een lijntje meegenomen. Eén voor één schuifelen we over het gladde stuk. Uitglijden is nog steeds geen optie want we zitten niet vast aan het touw.
Uiteindelijk valt het wel mee en is het echt gladde stuk maar een paar meter breed. Als we op de morenen naast de gletsjer staan schieten onze blikken omhoog. Een stuk of tien steenbokken klauteren over de rotsen een kleine honderd meter boven ons. Dat gaat hen een stuk makkelijker af dan ons. We klauteren omhoog richting de steenbokken. Het zien van zoveel steenbokken op deze hoogte valt gerust bijzonder te noemen. Het pad (als je dat zo mag noemen) is nu bijna niet meer te zien in het schemerdonker Tijdens het klauterlopen denk ik na over wat voor effect de hoogte waar we naar toe gaan kan hebben op mijn lichaam. Gelukkig is het niet de eerste keer dat ik richting de 3000 meter ga. In Zwitserland ben ik boven de 3000 meter geweest en met skiën in Frankrijk ben ik er zelfs al ver boven geweest. Maar slapen op die hoogte is nieuw voor me. Ik verwacht geen problemen, maar je weet het nooit. Heel hoog ligt de hut niet, maar in theorie hoog genoeg om last te kunnen krijgen van acute hoogteziekte (AMS) De eerste dag bij de hut staat in het teken van twee dingen, ervaring opdoen op de gletsjer en een helikopter! Want het ochtendprogramma is een grote verrassing voor ons. Docent Marc heeft geregeld dat we morgen helpen bij het landen en laden van de helikopter die voorraden komt ophalen op de Oberwalderhutte. Om half negen horen we het gebulder van de turbinemotor weerkaatsen tegen de ons omringende bergwanden.
Student Mark staat op de helikopterlandingsplaats klaar om de piloot te helpen bij het neerzetten van de zwarte AS350 helikopter. Mark heeft sowieso geluk, hij is de enige die mee mag vliegen om beneden te helpen met het uitladen van de helikopter. Ik ben best een beetje jaloers, dat soort kansen krijg je niet vaak. Na een ochtend heen en weer rennen om de helikopter te laden en te lossen is het ‘s middags tijd om de gletsjer op te gaan. Voor een aantal van onze groep is het voor het eerst dat ze een gletsjer op gaan. Op dat kleine stukje van een dag daarvoor na dan. We maken twee touwgroepen van vier en lopen met de pikkel in de hand de gletsjer op. Onderweg vraag ik geregeld of er al iemand is die iets voelt wat zou kunnen duiden op hoogteziekte. Gelukkig voor de groep heeft er niemand ergens last van. Maar ja ik had eigenlijk graag iemand geïnterviewd die wel last van AMS heeft.
De rest van de middag vullen we met het oefenen in het lopen op stijgijzers en het verbeteren van onze reddingstechnieken. Tijdens het avondeten hebben we het over de tocht van morgen. Deze tocht gaat over het hoogste punt van onze opleidingsweek, de Mittelern Berenkopf van 3358 meter. Ik kijk met spanning uit naar deze tocht, ik vind het lopen over de gletsjer fantastisch en wellicht dat er nu iemand last gaat krijgen van AMS. Natuurlijk wens ik niemand ziek. Maarja, interessant zou het wel zijn!Vol verwachting over de dag van morgen kruip ik in bed. Het is veel te warm in het kleine winterraum om in m’n slaapzak te gaan liggen, die had ik dus ook beter in de auto kunnen laten liggen. Was m’n rugzak ook weer een stukje lichter geweest. Na een nacht met een niet zo heel prettig wc bezoek, word ik wakker met nog maar een klein beetje hoofdpijn. Gelukkig, als de hoofdpijn nog net zo erg was geweest als de afgelopen nacht dan was de tocht van vandaag niets geworden.
Met een vroeg ontbijt in onze maag leidt medestudent Ellen ons richting de gletsjer. Bij de gletsjer aangekomen gaan de klimgordels aan en de pikkel in de hand. Het uitzicht is overweldigend. Linksachter ons ligt de de Groβglockner te schitteren in het ochtendlicht en links van ons de Johannesberg die vaak op de toerskies wordt gedaan. Voor ons uit is de Mittelern Berenkopf nog niet te zien maar wel zijn grote broer de Groβen Bernkopf. Dit uitzicht is echt magisch en hoe hoger we komen hoe mooier het wordt. Het terrein is aardig gemixt, rots en sneeuw wisselen elkaar af . De keuze om nog geen stijgijzers aan te doen was de juiste. Via een klein voortopje komen we bij de sneeuwgraat die naar de top leidt. Het is raar wat voor uitwerking die graat op mij heeft. Het pad is duidelijk en breed genoeg. Toch voel ik me niet op mijn ge¬mak omdat ik weet dat een glijpartij hier aardig uit de hand kan lopen. En een glijpartij kan leuk zijn, maar niet als hij pas eindigt op een gletsjer 300 meter lager vol spleten en rotsen.
Na de graat is het nog 100 meter naar de top. Die zijn zo afgelegd over een makkelijk begaanbaar stuk. Was het uitzicht aan het begin van de gletsjer al mooi, hier is het betoverend. Het weer is goed en de atmosfeer behoorlijk helder. Dat betekent dat we 360˚ rond een prachtig panorama hebben. Gelukkig zijn er nog wel een paar wolken dus de lessen weerkunde kunnen nu in de praktijk worden gebracht.Voorzichtig vraag ik tussen door maar weer eens of iemand ergens last van heeft. Eigenlijk geloof ik er al niet meer in dat er nog iemand ziek gaat worden, maar na die rare hoofdpijn van vannacht vraag ik het toch maar. Niemand heeft ergens last van en iedereen gaat druk verder met het herkennen van wolken en het beredeneren van de weersituatie die daar bij hoort.
Na een minuut of twintig op de top maken we ons op om over de gletsjer de weg terug naar de hut te vinden. De kans dat er nu nog iemand hoogteziek gaat worden is wel heel klein, vanaf nu is het alleen nog maar naar beneden.Ik concentreer me dus maar op de omgeving en het lopen over de gletsjer. Geregeld wens ik dat ik mijn snowboard bij me had gehad om een paar mooie tracks te zetten. Wel oppassen voor de spleten natuurlijk. Na een paar uur gletsjer lopen komen we terug bij de hut. Onze klimweek is zo goed als voorbij, er rest alleen nog de afdaling naar de auto en een rit over de Glocknerstrasse naar de camping.Zo aan het eind van een week klimmen en slapen op hoogte was het eigenlijk zeer onwaarschijnlijk dat iemand uit onze groep hoogteziekte zou krijgen. Onze lichamen waren al gewend aan de hoogte. En in de eerste dagen hadden we eigenlijk alles goed gedaan om snel te acclimatiseren. We klommen hoog en we sliepen (relatief) laag. Ook het feit dat de Oberwalder Hutte niet vreselijk hoog ligt, heeft er me te maken dat de kans op hoogte ziekte vrij klein is.
Mijn hoofdpijn de tweede nacht in de Oberwalder Hutte is beter te verklaren door een vocht- en zuurstof te kort, veroorzaakt door een fel brandende houtkachel in een klein winterraum waar acht mensen lagen te slapen.Dus helaas, ik heb wel de effecten van hoogte op mijn lichaam een beetje kunnen voelen, maar hoogteziekte. Nee dat was het niet!
Neemt niet weg dat hoogteziekte een reëel gevaar is voor een iedere die zich in alpien terrein begeeft. Bij het begeleiden of volgen van activiteiten in alpien terrein is het een sluipend gevaar waar te allen tijde rekening mee gehouden moet worden.
Praktische informatie Reis De afstand van Utrecht naar de Grossglockner(Franz Josef Hohe) is 1.063km En is in ongeveer 11 uur goed te rijden. Let op het laatste stuk naar de Franz Josef Hohe op de Grossglocknerstrasse is een tolweg. Tussen eind oktober en begin mei is de weg gesloten. Oberwalderhutte De Oberwalderhutte is uitermate geschikt voor het ondernemen van vele verschillende tochten, zowel dag als meerdaagse tochten. De oberwalderhutte is geopend van mei tot eind september. 
Homepage: www.oberwalderhuette.at Tocht De route over de Mittelern Berenkopf vereist de nodige ervaring met het lopen over een gletsjer. Bij een te geringe eigen kennis valt het zeer aan te raden om deze tocht onderleiding van een gids te doen. Bronnen
- http://www.itg.be/itg/Uploads/MedServ/nhoogte.pdf
- High-Altitude Illness and Muscle Physiology, Bulletin of the NYUHospital for Joint Diseases 2007;65(1):72-7
- High altitude cerebral and pulmonary edema Travel Medicine and Infectious Disease (2005) 3, 199–211
Lees ook: Alles wat je moet weten over hoogteziekte door Fulco Groeneveld
