Het drielagenprincipe, “Kleed je aan als een ui”

Het kan niet vaak genoeg gepredikt worden: het drielagenprincipe is  de Heilige Drievuldigheid van de buitensportkleding. Drie kledinglagen  – basislaag, middenlaag en shell – vormen het pantser dat de bergwandelaar warm en droog houdt en tegen de elementen beschermt.

“Kleed je aan als een ui”, liet ik me jaren gelegen eens adviseren in een buitensportzaak in, geloof ik, Zell am See. Ik was op zoek naar een fleece – ik had de mijne thuis vergeten – en omdat het weer onverwacht afgekoeld was stond ik te rillen in mijn gore-texjasje. Werd ik zomaar in de zaak voor Zwiebel uitgemaakt… Duitsers en Oostenrijkers spreken van das Zwiebelprinzip als het om buitensportkleding gaat. Wie zich in dunne laagjes kleedt, kan naargelang de veranderende omstandigheden variëren. Wordt het frisser, dan trek je een extra laag aan. Wordt het warmer, dan pel je een laag van de ui weer af.

Katoen? Niet doen! Katoen houdt vocht vast, waardoor je afkoelt

Je kleding moet niet alleen beschermen tegen regen en wind, maar ook tegen onderkoeling of oververhitting. Buitensportkleding hoort daarom uit een basislaag, een middenlaag en een buitenste laag, de shell, te bestaan. Je kunt echter niet zomaar gelijk welke stofjes aantrekken. Het drielagenprincipe is maar zo goed als de kwaliteit van elke aparte laag. Katoen is bijvoorbeeld uit den boze: de stof slorpt vocht op, zij het zweet of regen, waardoor je versneld afkoelt.

Geen nieuwtjes, vakantietips of winacties meer missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, of volg ons op Facebook

De drie lagen kleding die elke buitensporter moet hebben

Basislaag – vocht afdrijven

Cruciaal zijn dus de vochtregulerende kenmerken van de gebruikte stoffen, wil het drielagenprincipe zijn werk doen: je zweet moet van binnen naar buiten getransporteerd kunnen worden, zodat de basislaag, die tegen je huid ‘plakt’, altijd droog blijft. Gebeurt dat niet, dan koel je snel af. Kortom: de basislaag houdt je huid droog en dus warm.

Middenlaag – isoleren

De middelste laag heeft als voornaamste doel te isoleren. Dat kan een fleece zijn – voor in de winter vaak een dikkere – of een vest in merinowol. Deze laag houdt de warmte die je lichaam produceert vast en vormt de belangrijkste koudebarrière met de buitenwereld. Fleece is een in 1979 door Malden Mills ontwikkelde stof gemaakt van polyester die erg geschikt is voor in een gematigd klimaat. De karakteristiek van fleece is dat het materiaal blijft isoleren ook al is het nat door bijvoorbeeld zweet. Ben je in een koud klimaat onderweg, dan is dons als middenlaag de warmste optie: meer warmte voor zo’n laag gewicht, dat krijg je met geen enkel ander materiaal voor elkaar. Maar let op: dons houdt absoluut niet van vocht. Wordt het nat door zweet, dan wordt de isolatiewaarde van dons tot nul gereduceerd. Voor intense activiteiten in koude omstandigheden waarbij je toch veel transpireert, bijvoorbeeld toerskiën of sneeuwschoenwandelen, kun je beter een goede fleece en een extra laag (skipulli) aantrekken, vier lagen dus in plaats van drie.

Shell­buitenlaag – beschermen tegen de elementen

Ook de buitenste laag, de shell, moet transpiratievocht kunnen afvoeren naar buiten, zodat het verdampt, maar heeft echter een tweede, even belangrijke functie: ervoor zorgen dat wind en regen niet binnendringen naar de middenlaag. Dat is voor fabrikanten van jassen in technologisch opzicht best een uitdaging en verschillende jacks, zoals die met het bekende Gore-Texmateriaal, zijn samengesteld uit twee of soms zelfs drie membranen om de klus te klaren. Bovendien zijn de omstandigheden waarin je sport niet altijd dezelfde, dus brachten ze in de loop der jaren verschillende soorten shells op de markt.

Welke shell?

Het kiezen van een goede shell-laag is  voor mij de lastigste keuze. Bij mooi, fris weer – stel, een voorjaars- of herfstwandeling – loop ik liever in een soepele softshell rond. Die beschermt mij tegen de wind, ademt goed en biedt enige warmte (als de zon schijnt kan die fleece eronder zelfs uit) maar is niet meer dan spatwaterdicht. Bij een echte regenbui word ik toch nat. Een softshell neem ik daarom altijd mee op een wandeling van een dag of korter waarbij ik weet dat de kans op aanhoudende regen zo goed als onbestaand is: het weerbericht heb ik van te voren immers geraadpleegd.

Wil je toch rekening houden met een mogelijke plensbui en kun je onderweg niet schuilen als het gaat regenen, neem dan een zogenaamde hardshell mee in je rugzakje: een lichte regenjas die absoluut water- en winddicht is, ademt en transpiratievocht afvoert. Er zijn sinds enkele jaren zelfs ultralichte jacks op de markt die amper 140 gram wegen en waar trailrunners erg blij mee zijn! Ikzelf heb voor noodgevallen altijd een wegwerpponcho van een paar euro’s in mijn rugzak (en heb ik nog nooit hoeven gebruiken). Ben je van plan enkele dagen met een zware rugzak rond te trekken, dan moet je er ook rekening mee houden dat de jas waterdicht blijft op de drukpunten van schouder- en heupriem. Door de compressie van de membranen zal een gewone hardshell op die plekken namelijk na enige tijd toch regen doorlaten. Voor bijvoorbeeld huttentochten en langere trektochten met een rugzak , waarbij je slecht weer niet kunt ontlopen als het voorkomt, is daarom een shell opgebouwd uit drie lagen (membranen) en een robuuste buitenstof op die plekken de aangewezen keuze.

Blijf droog

Droog blijven en niet afkoelen of oververhitten is dus waar het met het drielagenprincipe feitelijk allemaal om draait. De zon schijnt maar het is fris? Trek een fleece aan. Waait het? Draag er een shell overheen. Is het warm genoeg maar het blijft waaien, stop die fleece weer in de rugzak. En ook als er op een zomermiddag een plensbui uit de hemel komt vallen, dan is een t-shirt met een shell warm zat. Je hoeft dus tijdens een bergwandeling zeker niet alle lagen altijd aan te hebben. Je bent volgens de Oostenrijkers en Duitsers immers een ui!