Schotse whisky – minstens 10 jaar in het vat

Whisky is een sterke drank die gedistilleerd wordt uit graan. De naam whisky komt van het Iers-Keltische Uisce Beatha of het Schots-Keltische Usquebaugh, wat ‘levenswater’ betekent. In Schotland wordt de naam als ‘whisky’ geschreven, terwijl de Ieren een extra ‘e’ toevoegen en het als ‘whiskey’ schrijven. In de Amerikaanse spelling wordt ook de extra ‘e’ gebruikt. De meeste whisky’s hebben een alcoholpercentage van 40%, maar dit kan ook oplopen tot 60% of zelfs 80%.

Whisky wordt gemaakt van gerst of graan. Van het gemoute gerst of het graan wordt een pasta gemaakt, dat men laat gisten. Uit de vloeistof die ontstaat na de gisting wordt de whisky gedistilleerd. Bij whisky wordt een onderscheid gemaakt tussen single malts, blends en graanwhisky’s. Single malts zijn whisky’s die bij één distilleerderij uit één soort gemoute gerst gemaakt worden. Deze whisky’s zijn vaak duurder dan de blends, mengsels van verschillende malts en goedkopere graanwhisky’s.

De smaak van whisky wordt door een groot aantal zaken beïnvloed. Zo hebben zaken als de kwaliteit van het graan, het water dat bij het distilleerproces gebruikt wordt, hoe lang een whisky heeft gerijpt, de houtsoort waar de rijpingsvaten van zijn gemaakt en de brandstof die gebruikt wordt bij de distillatie allemaal invloed op de smaak van een whisky. Turf kan bijvoorbeeld een heel andere smaak aan whisky geven dan hout en vaten waar eerst port of sherry in heeft gerijpt geven de whisky ook een heel eigen smaak mee. Schotse single malts moeten minsten drie jaar hebben gerijpt, maar de meeste Schotse single malts zitten minimaal tien jaar in het vat voordat zij verkocht worden.

Whisky werd voor het eerst in de late middeleeuwen geproduceerd in Ierland, waarna het productieproces zo’n honderd jaar later de oversteek maakte naar Schotland. Vanwege de afwezigheid van druiven op beide eilanden maakten de inwoners al bier uit gerst, waar later de productie van whisky bijkwam. De eerste keer dat whisky genoemd wordt in schriftelijke bronnen is in de Ierse Annals of Clonmacnoise uit 1405, waarin wordt beschreven dat een stamhoofd overleed na een ‘te hoge inname van levenswater’ met kerst.

De whiskyproductie verspreidde zich in Schotland al snel over het hele land, waardoor er vier belangrijke whiskyregio’s ontstonden. Deze regio’s zijn de Highlands, de Lowlands, Islay en Campbeltown. Omdat de Highlands zo’n groot stuk van Schotland omvatten wordt dit gebied weer onderverdeeld in, onder andere, de eilanden en de Speyside. Elk van deze regio’s maakt zijn eigen soorten whisky’s. Zo staat Islay, een eiland in de Hebriden, bijvoorbeeld bekend vanwege haar rokerig en medicinaal smakende single malts.

De whisky is een grote bron van nationale trots in Schotland. Het land kent het hoogste dichtheid aan distilleerderijen ter wereld, zo’n 100, en de Schotten zien whisky echt als ‘hun’ drank. Whisky wordt vooral ’s avonds, al dan niet voor de open haard, gedronken, maar het kan ook als digestief of dessert geschonken worden. Tegenwoordig wordt whisky ook vaak bij de maaltijd gedronken, waarbij de smaken van het voedsel en de whisky op elkaar worden afgestemd.