Een Alpensymphonie, echte bergmuziek

De bergen hebben talloze kunstenaars geïnspireerd – en doen dat nog altijd. Fotografen, schilders en filmmakers hebben de bergen vastgelegd en talloze schrijvers en dichters hebben de bergen beschreven. Als we het over muziek hebben, denk je waarschijnlijk ook al snel aan zangers die de bergen bezongen hebben. Maar een componist die zich liet inspireren/er een stuk over schreef? Toch is dat wat Richard Strauss deed. Hij schreef een muziekstuk, geïnspireerd op een tocht door de bergen: Eine Alpensymphonie. 

Richard Strauss staat bekend om zijn ‘symfonische gedichten’, grote muziekstukken voor symfonieorkesten, die niet helemaal de vaste regels van een symfoniestuk volgen. Wel beschrijven ze een thema dat niet muzikaal is. In het geval van Strauss zijn Alpensymphonie is dat thema dus de Alpen. 

Strauss haalde inspiratie uit zijn eigen ervaringen. In 1879 maakte Strauss als tiener een tocht door de bergen. Een lange dagtocht, van ’s morgens vroeg tot laat in de avond. Tijdens die tocht zag hij niet alleen de zon opkomen en weer ondergaan, maar kreeg hij ook een storm over zich heen. Die tocht komt in de muziek terug. 

Het stuk begint rustig, stil, net als de dageraad, en wordt steeds rijker, terwijl de tocht voortduurt. Om aan die rijke muziek te komen, maakte Strauss gebruik van veel instrumenten. Volgens de officiële partituren zijn er maar liefst 125 musici nodig om alle partijen te spelen. En daartussen zitten een aantal hele bijzondere partijen, bijvoorbeeld een voor een zogeheten heckelfoon. 

Wat een heckelfoon is, zie je in dit filmpje van het Residentie Orkest uit Den Haag

Een bijzonder deel van de Alpensymfonie is de storm. Even wordt het stil, maar dan laten de pauken de donder rommelen en hoor je de wind door het orkest waaien. Ook daarvoor wordt gebruik gemaakt van een bijzonder instrument: een heuse windmachine. 

Eine Alpensymphonie werd een van Richard Strauss’ bekendste werken, mede dankzij de enorme hoeveelheid verschillende instrumenten. Daardoor is het stuk ook onder geluidstechnici bekend: als een systeem Eine Alpensymphonie goed kan afspelen, dan is het systeem goed. 
Eine Alpensympohnie in het echt beluisteren? In november 2024 speelt het Residentie Orkest het stuk, mét daarbij de heckelfoon die het orkest ooit van Strauss zelf gekregen heeft.