Op wandelvakantie naar Fribourg in Zwitserland

Het kanton Fribourg ligt grofweg tussen Bern, het Lac de Neuchâtel en het Lac Léman (Meer van Genève). Er wordt zowel Frans (63%) als Duits (29%) gesproken, afhankelijk van de plek waar je bent. De hoogste toppen zijn tussen de 2000 en 2400 meter; met 2389 meter is de Vanil Noir de hoogste berg.

Beste periode om Fribourg te bezoeken

Juni tot half oktober. In het voor- en naseizoen (begin juni en oktober) kan er op de hoogste toppen sneeuw liggen. Half juni 2014 was alles sneeuwvrij. In de lagere delen kun je in een niet al te sneeuwrijk jaar half mei al terecht, een voordeel ten opzichte van het hooggebergte.

Vervoer

Schwarzsee is per bus bereikbaar vanuit Fribourg; Jaun bereis je vanuit Bulle. Er is geen weg tussen Schwarzsee en Jaun. Voor de beklimming van de Moléson en de Teysachaux reis je via Bulle en Gruyères naar Moléson-sur-Gruyères. Zie voor de bustijden en voordeelpassen voor het Zwitserse OV: www.SwissTravelSystem.com.

Wandeltochten door Fribourg

• Dagtocht: beklimming Fuchses Schwyberg vanuit Schwarzsee
  De route: Schwarzsee-Gypsera (1047 m) – Gassera – Salevorschis – Fuchses Schwyberg (1620 m) – La Patta (1616 m) – boerderij La Balisa (1411 m), met horeca en verkoop Alpkäse – Schwarzsee. 4 uur, 700 m stijgen/dalen. Makkelijke paden (bergpaden, jeepweg, stukje asfalt), mooi uitzicht op lieflijke bergen.

  Schwarzsee ligt ten zuidoosten van de stad Fribourg en is van daar per bus of auto bereikbaar. Het is een dorpje aan een idyllisch meer met dezelfde naam. Er zijn twee punten waar je verkeerd kunt lopen. Bij het begin kun je beter RA slaan en langs het riviertje lopen dan de asfaltweg van Gypsera naar Schlossibode nemen. Bij boerderij Schlossibode weer opletten: de jeepweg gaat hier RA, maar je moet RD (bordje ontbreekt). De wandeling over de brede graat die met gras, bos, en in het voorjaar uitbundig bloeiende bloemen is begroeid, is het interessantste deel van de route. Mooi uitzicht op flinke heuvels en mooie bergen, maar geen hoge sneeuwbergen.

  Wij hebben overnacht in Anna's B&B, een prima adres. Schwarzsee ligt in het Naturpark Gantrisch: www.gantrisch.ch.

  In plaats van dit rondje, kun je ook een iets langere tocht maken, via de Gross Schwyberg (1644 m): ca. 750 m stijgen/dalen, ca. 5.10 uur. Route: Schwarzsee-Gypsera – Gassera – Salevorschis – Fuchses Schwyberg – Hapferen Schwyberg – Gross Schwyberg – Gurli – Herenchnöwis – Liechtena – Schwarzsee-Gypsera. Mooie wandeling, met als nadeel dat je tussen Liechtena en Schwarzsee langs de weg loopt (of liften, of per bus).
   

• Driedaagse trektocht met overnachting in B&B en berghut
  Dag 1: Schwarzsee (1047 m) – Alp Hubel Rippa (1134 m) – Unterer Euschels (1442 m) – Euschelspass/Ritzli-Alp (1550 m) – Jaun (1014 m). 5½ uur, 600 m stijgen, 550 m dalen.

  Deze driedaagse begint in Schwarzsee en eindigt in Jaun. Dat voegt zeker veel wandel- en culinair plezier aan de route toe, maar ook een logistiek probleem, want van Jaun terug naar Schwarzsee – als daar de auto staat – reis je met het OV via Charmey – Bulle – Fribourg – Schwarzsee. Handiger is de auto in Fribourg laten staan en per OV naar Schwarzsee reizen, of er een tweedaagse van maken vanuit Jaun. Van Schwarzsee gaat een kabelbaan naar Riggisalp (1434 m); dat scheelt zo'n 400 hoogtemeters, maar dan mis je ook een heel mooi deel van de route; het dagtraject is zónder kabelbaan maximaal 5.30 uur, dus prima te doen. Beide routes (mét en zónder kabelbaan) komen bij Unterer Euschels bij elkaar. Enkele boerderijen op deze etappe hebben horeca en/of huisverkoop.

  Wie in Schwarzsee begint te lopen en de kleine omweg via Alp Hubel Rippa maakt, loopt de mooiste combi: een mix van heerlijke bergpaden, stukjes jeepweg, bos en alpenweiden. Vooral de wandeling van Alp Hubel Rippa naar Unterer Euschels is mooi, via een alpenweide bespikkeld met grijze rotsblokken. Het pad gaat op-en-neer en dus maak je meer hoogtemeters dan de optelsom van de hoogteverschillen op de kaart. Sommige delen van de afdaling zijn steil (knieën) maar absoluut niet moeilijk.

• Alp Hubel Rippa, de eerste boerderij, met de gezelligste gelagkamer. Specialiteit: merengue met een enorme bak dubbele room waaruit je zelf mag scheppen.
• Bij Unterer Euschels is de droge worst het hoogtepunt, héél erg lekker.
• Ritzli-Alp is groot en wat onpersoonlijker. Zij hebben een uitgebreide theekaart met kruidenthee van kruiden uit de omgeving. En – heel apart – op de dames-wc hangt een kalender met enigszins pikante mannenondermode! Veel gegiechel van de struise boerinnen op de vraag of de boeren hun ondergoed tegenwoordig via het webadres op de kalender bestellen.

Dag 2: Jaun (1014 m) – Unter Moos (1178 m) – richting Hinteri Pilard – bergstation kabelbaan Musersbergli/Bärghus am Musersbergli (1540 m) – Gustiweidli (1546 m) – Untere en Obere Sattel (1633 m) – Soldatenhaus (1752 m) – Wolfs Ort (1921 m) – Husegghütte (1780 m) – Grubenberghütte (1840 m). 5 uur, 1100 m stijgen, 300 m dalen.Een prachtige etappe naar het hart van het gebied: de Gastlosen, een compact kalksteengebergte met steile toppen. Je kunt de etappe bekorten door de Gastlosen-Express te nemen, de kabelbaan van Jaun naar Berggasthaus Musersbergli. Maar ook nu weer is dat jammer omdat je dan een mooi stuk wandelen mist en de etappe niet al te lang is.
Tot Wolfs Ort verloopt de wandeling op bospaden en paden door alpenweiden. Helaas ook via een stuk jeepweg. Bij het Soldatenhaus begint het mooie, op één plek steenslaggevaarlijke (waarschuwingsbordje) alpiene pad naar de pas, die je via een smalle graat bereikt. Op de afdaling loop je onder de immense rotswanden van de Wandflue door, waar op mooie dagen altijd klimmers aan het sportklimmen zijn. In een uurtje wandel je vervolgens door alpenweiden naar de Grubenberghütte. De hut wordt bij toerbeurt door verschillende huttenwaarden gerund en is in het seizoen in de weekends geopend. Voor een groep komt de huttenwaard ook door-de-week naar boven (tijdig reserveren), anders moet je eten meenemen en zelf koken. Als je geluk hebt is huttenwaard Hans Bühler er, 77 jaar oud. Hij is van de diverse huttenwaarden degene die de meeste dagen op de hut is. Hij zorgt voor sla uit zijn eigen tuin, brood van de bakker uit Jaun en – bijvoorbeeld – kaasfondue.
Alternatief: In ongeveer vijf uur loop je de Gastlosen Tour, een rondje om de Gastlosen via Wolfs Ort. Start/eindpunt is het bergsstation van de Gastlosen-Express, de kabelbaan vanuit Jaun.

Dag 3: Grubenberghütte (1840 m) – Le Savigny (1833 m) – Pertet à Bovets (1794 m) – Fessu Devant (1605 m) – Le Pralet (1807 m) – Fregina Devant (1752 m) – Le Lapé (1574 m) – Soldatenhaus (1752 m) – Jaun (1014 m). 8½ uur, 1200 m dalen, 400 m stijgen. Een veel kortere route is mogelijk, zie bij Dag 2.
Het oorspronkelijke plan voor deze dag was, afgaande op de kaart: Grubenberghütte (1840 m) – afdalen naar 1361 m – Pertet à Bovets (1794 m) en vervolgens de hierboven beschreven route. Gelukkig kregen we Wanderleiter Franz Jelk mee, die een avontuurlijker en nog mooiere route kende die via Le Savigny naar Pertet à Bovets loopt en waarbij we niet naar 1360 meter hoefden af te dalen.

Vlak bij de hut begint een oud, onder het gras verdwenen pad dat nieuw leven wordt ingeblazen. Mijn dagboek meldt over deze route: 'Het nieuwe pad is zeer smal en traverseert de helling. Waar het pad eindigt zijn we padloos op hoogte naar Pertet gewandeld. Heel leuk en het spaart hoogtemeters. We volgen telkens een stukje pad en steken dan weer dwars door. Er is zelfs een pad gemaaid in het kniehoge gras, maar de markering laat hier te wensen over. Hier komen duidelijk minder wandelaars dan op het rondje rond de Gastlosen. De grillige rotswanden van de Gastlosen zijn echt de blikvanger. Het landschap eromheen is heel lieflijk, met zijn uitbundige bloemenpracht en het geklingel van koeienbellen. Andere wandelaars zijn schaars, tot op een half uurtje lopen van het Soldatenhaus waar we een groep schoolkids inhalen. Van het Soldatenhaus naar Jaun zijn jeepwegen en een stukje asfalt onvermijdelijk, maar er zijn ook mooie stukken beschaduwd bospad bij.'

Kortom: het was een heerlijke bergdag met zo'n beetje alles wat een wandelaar wil, behalve gevaarlijke of onaangename passages. Smalle paden op steile hellingen, padloos terrein, kniehoog gras, koeien met en zonder kalf op het pad, brede paden, smalle paden, steile paden, overwoekerde paden, bloemenpracht, bos, wondermooie rotswanden en rotstorens.

Alternatief: Wie de beschreven route te lang vindt, kan via de oostkant van de Gastlosen via Châlet Grat naar Jaun teruglopen, of via de westkant en het geologische pad dat tussen Wolfs Ort en het Soldatenhaus begint. In beide gevallen loop je van de hut terug naar Wolfs Ort en neemt daar dan een andere route. Wie de kaart goed bestudeert, ziet meerdere mogelijkheden.

• Dagtocht : beklimming Moléson (1982 m) en Teysachaux (1909 m) vanuit Moléson-sur-Gruyères
  Rondtocht: Le Moléson (1982 m) – Crête de Moléson – Teysachaux (1909 m) – La Chaux (1542 m) – Le Villard-Dessus (1459 m) – Gros Plané (1476 m) – Le Moléson. 4½ uur, 700 m stijgen/dalen.
  Heen-en-weertje Moléson – Teysachaux – Moléson: 2½ uur, 325 m stijgen/dalen.
  Moléson is het enige dorp in de regio dat puur voor het toerisme is verrezen; zo'n 50 jaar geleden werden daar de eerste huizen en hotels gebouwd.
  De beklimming van de Moléson is een makkie, want eerst ga je per kabeltreintje van Moléson-sur-Gruyères naar Plan-Francey en vervolgens levert de kabelbaan je op de top van de Moléson af. Dit punt is niet voor niets gekozen, want het uitzicht op de Alpen is eersteklas. De wandeling naar de top van de Teysachaux stelt meer eisen aan de wandelaar. De brede graat van de Moléson naar de voet van de Teysachaux (waar een pad rechtsaf gaat richting Le Villard-Dessus) is heel eenvoudig te bewandelen, maar daarna wordt het spannender. Het steile pad op de graat is vrij smal en de afgrond is diep. Er komt zelfs eerstegraads klimmen aan te pas om op de top te komen, die met een groot kruis is getooid. Eerstegraads klimmen is heel eenvoudig rotsklimmen. De rots is vast en het is echt een genot om hier omhoog te gaan. Niet dat het levensgevaarlijk wordt, maar mensen met hoogtevrees zullen het minder leuk vinden. De afdaling aan de andere kant verloopt via een steil paadje; hier hoeft niet te worden geklommen. Op sommige stukjes liggen van die vervelende rolkeitjes. Op deze wandeling is honger lijden overbodig, er zijn wel vier restaurants voor wie een kleine omweg niet erg vindt; zonder omweggetje zijn er twee restaurants.
  • Restaurant-refuge L'Observatoire – kabelbaanstation op de Moléson (www.moleson.ch/le-sommet-2002-m/).
  • Buvette d'alpage Chalet Gros-Plané – aan de route (www.buvette-alpage.ch/gros-plane).
  • Buvette Le Vuipay – vlak na de afdaling van de Teysachaux (www.les-paccots.ch/fr/buvettes-d-alpage).
  • Chalet Incrota – iets buiten de route, zie de kaart. (www.alpagesetchalets.ch/de/alphuetten/incrota/)

Kaarten

• Topodate Wanderkarte 291 Schwarzsee, 1:25.000, ISBN 9783952328729. Als je de beschreven wandelingen maakt is deze kaart niet strikt noodzakelijk, want er mist slechts een detail in het noordoosten van de wandeling; dan voldoet de kaart Charmey-Jaun ook. Maar als je de hoofdtop van de Schwyberg wilt bewandelen, heb je deze kaart wél nodig.
• TopoRando Charmey-Jaun, Edition MPA, 1:25.000, ISBN 9782940381463. Heel bijzonder: de wandeltijden staan op de kaart bij de wandelpaden aangegeven, ook op de kaart Moléson.
• TopoRando Moléson-Rochers de Naye, Edition MPA, 1:25.000, ISBN 9782940381456
• Ook nuttig: de folder Jaun im Fang (www.jaun.ch), want daar staan het geologische pad, de Gastlosen Tour en de Panoramaweg wél op ingetekend, terwijl die themaroutes op de TopoRando Charmey-Jaun niet als themawandeling zijn aangegeven.
• LKS 1226 Boltigen, Swisstopo, 1:25.000
• LKS 1246 Zweisimmen, Swisstopo, 1:25.000

Slapen in Fribourg

• Schwarzsee: Anna's B&B, www.annasbnb.ch.
• Jaun: Chalet Auf der Eu, B&B, (0041) 26 929 84 67.
• Alpkäserei La Balisa (1414 m), restaurant, slaapzaal, verkoop Alpkäse, www.alpbalisa.ch.
• Ritzli-Alp (1567 m), op de Euschelspass, mei t/m oktober, restaurant en overnachten in kamers van 2 of 4 personen of in een slaapzaal (7 of 11 personen), www.ritzlialp.ch.
• Chalet Grat, tussen Jaun en Wolfs Ort, restaurant met kamer voor 4 en slaapzaal voor 10, (0041) 26 929 81 78.
• Chalet du Soldat/Soldatenhaus (1752 m), http://www.chaletdusoldat.ch. Restaurant en slaapzaal (81 bedden). In de Tweede Wereldoorlog gebouwd door een majoor die er zijn soldaten 'winterhard' wilde maken.
• Grubenberghütte (1840 m), www.grubenberg.ch, eigendom van de SAC (Schweizer Alpen-club), 32 bedden in slaapzalen. Open van mei t/m september in de weekends, door-de-week zelfverzorgingshut, maar voor een groep komt er een huttenwaard (mits tijdig gereserveerd).
• Chalet Grat 

Eten/drinken In Fribourg

• Alp Hubel Rippa, ca. 20 min. van Schwarzsee, half mei t/m september, (0041) 79 301 45 33. Onder andere merengue met slagroom. Heerlijk.
• Bärghuus Riggisalp (bij het bergstation van de Kaisereggbahnen), (0041) 26 412 13 25.
• Alp Unterer Euschels, ca. anderhalf uur van Schwarzsee en ca. 40 min. vanaf kabelbaan Riggisalp. Warm aanbevolen: de onovertroffen droge worst.
• Bärghus am Musersbergli, www.brghs.ch. Bij bergstation Gastlosen-Express boven Jaun, aan de voet van de Gastlosen.

Bergwandelgids

De route van de Grubenberghütte terug naar Jaun samen met Berg-Wanderleiter Franz Jelk heeft veel wandelgenot toegevoegd aan deze toch al zo mooie wandeling. Franz kent de streek op zijn duimpje. Zonder hem waren wij 400 meter afgedaald en vervolgens weer gestegen, deels via een saaie jeepweg. Door zijn kennis van het terrein hebben we een avontuurlijke route gelopen via smalle paadjes en op sommige stukken dwars door de weilanden. Franz weet veel over de omgeving en over kruiden, onder andere dat weegbree in je sokken helpt tegen brandende voetzolen en welke planten geschikt zijn voor in de salade. Nog een handig weetje: als je dorst hebt en je drinken is op, kun je op de stengel van zuring kauwen. Je krijgt er ook nog energie van.

• Franz Jelk, Berg-Wanderleiter, Plaffeien, www.jelktours.ch.

Kabelbanen

• Vanuit Schwarzsee: Kaisereggbahnen Schwarzsee, www.kaisereggbahnen.ch.
• Vanuit Jaun: Gastlosen-Express, www.jaun-bergbahnen.ch.
• Vanuit Moléson-sur-Gruyères: kabeltreintje + kabelbaan, www.moleson.ch.

Enkele tips om door Fribourg te wandelen

• Gastlosen Tour, dagtocht rondom de Gastlosen vanaf bergstation Musersbergli, ca. 5 uur wandelen. Zie http://www.wanderland.ch/de/routen/route-0262.html of http://www.myswitzerland.com/nl-nl/rond-om-d-e-gastlosen.html voor een routebeschrijving, routekaartje, 3D-wandelkaart, gps-coördinaten en een hoogteprofiel.
• Geologiepad, www.sentier-geologique.ch. Het pad begint bij Gross Rüggli (1347 m) en eindigt iets voorbij het Soldatenhaus (of andersom).
• Panoramaweg Gantrisch, door het Regionaler Naturpark Gantrisch (ligt ten noorden van Schwarzsee). Circa 22 km, 7 uur. Zie http://www.gantrisch-panoramaweg.ch/wanderweg/
• De Vanil Noir (2389 m) beklimmen, de hoogste berg van het kanton Fribourg. Je kunt in Cabane des Marrindes (1868 m) overnachten, van de SAC (http://www.cas-gruyere.ch/index2.html#!/cabanes/marindes). De berg is van alle kanten steil en wordt als T5 ingeschaald. De Zwitserse moeilijkheidswaardering loopt van T1 t/m T6. Vanaf T5 is het terrein ongeschikt voor doorsnee bergwandelaars, dan is ervaring in alle soorten alpien terrein vereist en is hoogtevrees uit den boze.
• Le Grand Tour, 10 etappes door het hart van de Vooralpen, door het Regionaler Naturpark Gruyère Pays-d'Enhaut. Zie www.pnr-gp.ch. Er is een handzaam boekje verkrijgbaar bij de toeristenbureaus ter plekke (Charmey, Château-d'Oex, Gruyères, Montreux en Rougemont).
• Rondom het Lac de la Gruyère, in twee dagetappes van elk ca. 20 km. Zie www.tourdulac.ch.
• Freiburger Voralpenweg. In 5 etappes van Fribourg naar Château-d'Oex. Zie: http://www.wanderland.ch/en/routes/etappe-01295.html.

Via ferrata's

• Door de steile wand van de Moléson lopen twee via ferrata's, een moeilijke en een makkelijke. Hoogteverschil: ca. 400 m, duur ca. 3 uur, aanloop ca. 0.25 uur. Bij mooi weer van half juni tot eind oktober begaanbaar.
• Zie: http://www.moleson.ch/via-ferrata/

Meer info over Fribroug

• Zwitserland Toerisme: www.myswitzerland.com. Met ondermeer heel veel info over wandelingen, inclusief gedetailleerde routebeschrijvingen.
• Fribourg Region (het regionale toeristenbureau), www.fribourgregion.ch.
• La Gruyère Tourisme, www.la-gruyere.ch.
• Vroeg zomeren in de Zwitserse Alpen, Noes Lautier, Bergen Magazine 2 van 2015. Bestel dit nummer hier na.