De laatste ongerepte rivier van Oostenrijk
Veel rivieren in de Alpen zien er natuurlijk uit. Het water klotst schuimend over grote rotsblokken en slingert door het dal. Niet bepaald een kanaal dat door mensen wordt bijgehouden. Tenminste dat zou je denken. Ondanks de stroomversnellingen en meanders zijn veel rivieren in de Alpen helemaal niet zo natuurlijk meer, ze worden onderbroken door stuwdammen, waardoor ze eigenlijk helemaal niet zo natuurlijk meer bruisen en meanderen. Behalve de Isel. Die Oostenrijkse rivier is de laatste gletsjerrivier van Oostenrijk waar geen grote dammen in zijn gebouwd.
De Isel ontspringt op de hellingen van de Rötspitze, hoog in het natuurpark Hohe Tauern. En tot de rivier iets meer dan 57 kilometer verder stroomafwaarts in de Drau uitmondt, staan er nergens dammen. En daardoor is de Isel tegenwoordig een hele bijzondere rivier.
Overstromingen
De Isel is dus nog een echte gletsjerrivier, die, zoals gletsjerrivieren dat eigenlijk horen te doen, regelmatig overstroomt. Of liever gezegd: met een waterpeil dat de hele dag door verandert. Eigenlijk is de rivier geen moment hetzelfde. Dat komt doordat er altijd wel een beetje fluctuatie is in de hoeveelheid water die uit de gletsjer komt. Daardoor kan de rivier soms zelfs meerdere keren per dag ‘overstromen’.
Op veel plekken in de Alpen is dat ‘opgelost’ door grote dammen. Een rivier waarvan je nooit weet hoe hoog die kan staan, is immers niet écht handig als je er vlak naast woont. Met een dam, en de sluizen daarin kan je redelijk controleren hoe hoog het water stroomafwaarts van de dam staat. En als je van zo’n dam meteen een waterkrachtcentrale maakt, heb je meteen elektriciteit. Veilig en handig. Maar wel slecht voor de flora en fauna. Want die overstromingen zetten slib op de oevers af, die voor veel planten onmisbaar zijn.
In Bergen Magazine 2 van 2022 gaan we zelf op ontdekkingstocht langs de Isel. Meer lezen over wandelen langs de Isel?
Unieke flora en fauna
Bekend is de Duitse Tamarisk. Een struik die goed gedijt op de overs van de Isel. De plant kan goed tegen de vaak vochtige omstandigheden op de oevers die vaak overstromen en een paar decennia geleden kwam je de struik, die bloeit met felrode bloemen, nog vaak tegen op rivierovers. Inmiddels is de plant zeldzaam, vaak verdrongen door planten die, nadat het waterpeil in een rivier stabiel werd, opeens veel dichter bij de oever konden komen. Aan de Isel kom je deze struiken, en veel andere planten die op dezelfde manier verdrongen werden, nog wel tegen.
Beschermde rivier
En dat had maar een haartje gescheeld. In de jaren 70 ontstonden er plannen om een grote waterkrachtcentrale in Oost-Tirol te bouwen. Dat zou ook de loop van de Isel beïnvloeden. Daarom werd onder leiding van milieubeschermer Wolfgang Retter een grote campagne opgezet om te voorkomen dat de laatste ongerepte rivier van Oostenrijk ook zou worden bedwongen door dammen. Doormiddel van lezingen en referenda raakten steeds meer mensen ervan overtuigd dat de waterkrachtcentrales niet alleen veel opleverden, maar ook veel zouden kosten. En dan dus niet alleen maar een groot bedrag voor de bouw. Er zou ook een stukje Oostenrijk verdwijnen. Na jarenlang van bittere politieke strijd werd het dal van de Isel in 2015 uiteindelijk Natura-2000 gebied en daarmee écht beschermd.
Beschermende wandelroute
Om de beschermde status van de Isel te benadrukken, werd er in 2020 een wandelroute langs de Isel geopend. Wandelend kun je de waarde en vooral de schoonheid van de natuur ontdekken. Maar wist je dat de wandelroute ook belangrijk is voor het behoud van de natuur langs de rivier? Onderzoekers kunnen makkelijk verschillende plekken langs de oever bereiken, maar de toeristen die op de bijzondere wandelroute afkomen, zorgen er ook voor werk.
