Steenmannetjes, wat zijn het en waar komen ze vandaan?

Steenmannetjes zijn onlosmakelijk met de cultuur in de bergen verbonden en je kan ze overal tegenkomen. Tegenwoordig worden veel steenmannetjes voor de lol door toeristen gebouwd, maar van oudsher hebben steenmannetjes helemaal niet zo’n lollige betekenis. Op veel plekken zijn het belangrijke of zelfs heilige plekken.

Steenmannetjes in andere talen

Omdat steenmannetjes op zoveel plekken voorkomen, zijn er ook veel namen waarmee ze worden aangeduid. In Duitstalige gebieden van de Alpen heten ze –net als bij ons- Steinmännchen. In het Engels en in het Frans worden de steenmannetjes aangeduid als Cairn. In het Italiaans staan ze ook bekend als ometto, kleine man.

Geen nieuwtjes, vakantietips of winacties meer missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, of volg ons op Facebook

Mythische steenhopen

De Oude Grieken hielden zich al met steenmannetjes bezig. Volgens een mythe zouden de god Hermes en de godin Hera in een rechtszaak zijn verwikkeld. Verschillende goden die toekeken, mochten hun oordeel over de rechtszaak kenbaar maken door een steentje naar de god te gooien, die volgens hen vrijgesproken moest worden. Hermes wist de goden zo te overtuigen dat hij begraven werd onder de stenen: het eerste steenmannetje was ontstaan. Maar ook in de Scandinavische en Keltische mythologie spelen steenmannetjes een grote rol. Het waren de plekken waar trollen, elfen en andere mythische bergbewoners huisden.

Heilige plaatsen

In veel plaatsen op de wereld zijn de steenmannetjes niet het werk van de goden, maar wel heilig. Vaak markeren ze de plekken waar overleden voorouders te rusten werden gelegd Daardoor zijn de steenmannetjes, belangrijke en heilige plaatsen voor de lokale bevolking. Vaak zijn deze heilige bouwwerken geen kleine steenmannetjes meer, maar grote bouwwerken die met mystiek en rituelen omgeven zijn.

Navigeren met steenmannetjes

In onze contreien zijn steenmannetjes meestal een belangrijk navigatiemiddel. Ze markeren routes waar markeringen met verf of andere middelen niet goed werken. Bijvoorbeeld in de Scandinavische wildernis, maar ook op grote karstplateau’s zijn ze onmisbaar als routemarkering. Zeker als het mistig is, zie je een steenmannetje vaak eerder dan een geverfde markering. Het gebruik van steenmannetjes als navigatiemiddel is al eeuwenoud. Zeker in Scandinavië kun je soms steenmannetjes tegenkomen die er al honderden jaren staan. En die zijn daarmee in één keer cultuurhistorisch erfgoed.

Steenmannetjes in de bergen

Steenmannetjes voor de lol

Op veel plekken laten toeristen zich inspireren door de steenmannetjes die ze onderweg tegenkwamen. Dat lijkt onschuldig, maar is vaak niet zo. Omdat steenmannetjes op veel plekken nog worden gebruikt als navigatiemiddel, of omdat ze een belangrijke cultuurhistorische functie hebben, wordt het zelf bouwen van steenmannetjes vaak niet gewaardeerd. Zeker niet als soms eeuwenoude steenhopen worden afgebroken om de stenen te gebruiken voor een eigen steenmannetje. Op sommige plekken kom je zelfs bordjes tegen die je vertellen dat je geen steenmannetjes mag bouwen.