Wat zijn suonen en bisses?

Als je in Zwitserland weleens door de bergen hebt gelopen of gefietst dan heb je vast wel eens bisses of suonen gezien, maar misschien wist je alleen nog niet wat het waren. Hier lees je meer over deze bijzondere kanaaltjes én waar je ze kan vinden!

Wat zijn bisses en suonen?

Als eerst even de woorden. Er zit eigenlijk geen verschil tussen, suonen en bisses, het zijn twee woorden uit verschillende talen voor hetzelfde. Het woord bisses is Duits en het woord suonen komt uit het Frans. Bisses/suonen zijn irrigatiekanalen die zijn aangelegd in de bergen, waarmee koeien op de almen, en de dorpen hoger in de bergen van drinkwater werden voorzien. Dankzij de kanalen werd het water direct van de gletsjers naar de plaats van bestemming geleid. De gemiddelde bisse herken je vandaag de dag als een geul van ongeveer een meter breed en een halve meter diep.

Waar komen bisses en suonen vandaan?

De bisses liggen er soms al honderden jaren. Enkele van de oudste bisses die nu nog bestaan, komen uit de middeleeuwen. Een knap staaltje waterbouwkunde in de bergen, uit een tijd dat dat soort bouwwerken nog grootendeels met de hand moesten worden aangelegd! Maar, de middeleeuwse waterbouwkundigen die de bisses en suonen bedachten en bouwden, waren niet de eersten. Historici vermoeden dat er al in de tijd van de Romeinen irrigatiekanalen door de bergen werden aangelegd. 

Geen nieuwtjes, vakantietips of winacties meer missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, of volg ons op Facebook

Maar waarom hakten mensen honderden jaren geleden al geultjes uit in de rotswanden? Dat heeft te maken met het klimaat in de bergen. Want je zou wellicht denken dat er dankzij regen, sneeuw en gletsjers op veel plekken meer dan genoeg water is. Maar niet overal valt veel regen. Op sommige plekken in ieder geval niet genoeg om een dorp een jaar lang van voldoende water te voorzien. Zeker in hoger gelegen gebieden stroomt het water immers snel weer richting het dal. Het systeem van bisses werd het bedacht om alsnog het water van de gletsjers naar de dorpen te krijgen. Dat was een behoorlijke klus, want om te voorkomen dat zo'n bisse in een woeste kolkende en onbeheersbare stroom veranderde, moest er vaak een traject worden bedacht waarlangs het water rustig naar beneden stroomde. Daarom zijn de bisses vaak kilometers lang en vormen ze kronkelende trajecten. Daardoor is de stroom niet al te steil en stroomt het water minder hard, maar natuurlijk moesten er ook allerlei obstakels overwonnen worden. 

De locatie van bisses/suonen

De bisses vind je vooral in Zwitserland. In Wallis zijn er honderden van deze kanalen te vinden. In de regio rondom Nendaz ligt de Bisse de Saxon. Dit systeem bestaat uit acht bisses op een hoogte van 2200 tot 800 meter. Nog altijd stroomt er water door de Bisse de Saxon, daarmee is dit het grootste actieve netwerk van Europa. Ook in Graubünden en over de grens in het Italiaanse Valle d’Aosta, en het Oostenrijkse Tirol zijn er veel bisses te vinden. In Oostenrijk zijn de bisses en suonen vaak ook bekend als 'waalen'. 

Wandelen langs de bisses

Inmiddels zijn veel bisses vervangen door moderne waterleidingen, maar je kan nog altijd genieten van de oude waterlopen. Veel bisses zijn namelijk verbouwd tot wandelroutes. Zo ligt er inmiddels een 32 kilometer lange route langs de Bisse de Saxon. De wandeling begint op een hoogte van 1850 meter, in de alpenweide tussen Siviez en Tortin en voert langs de oude waterloop richting Nendaz. Het water loopt door houten kanalen, tunnels en langs stenen muren die al jaren oud zijn.

De wandelpaden langs de bisses zijn vaak relatief vlak en daardoor redelijk makkelijk. Tenminste, voor wie niet van steile beklimmingen of afdalingen houdt. Wel kunnen sommige paden behoorlijk smal zijn en langs diepe afgronden of door diepe kloven voeren. De paden langs de bisses werden immers niet gebouwd als plezierig wandelpad, maar voor de arbeiders die eeuwen geleden de bisses moesten bouwen, en daarna moesten onderhouden. Daarom worden op veel plekken de wandelpaden meer geschikt gemaakt voor het toerisme. En dat lever prachtige wandelroutes op. In bijvoorbeeld Wallis hebben de wandelingen veel variatie, zo gaan de routes langs velden, wijngaarden, fruitkwekerijen en kerkjes.