De Via Vandelli tussen de Apennijnen en de Apuaanse Alpen

De Via Vandelli is een oude route in Italië. Het was de eerste 'moderne' pasweg van Europa. Nu is het een wandelroute. 

Als Ercole d'Este de Hertog van Modena in 1735 in het huwelijk treedt met Maria Theresia van Massa-Carrara, droomt hij er van om van deze twee dwergstaatjes één welvarend koninkrijk te maken. Er is echter één probleem: de beide stadjes zijn gescheiden door twee imposante bergkammen, die van de Apennijnen en de Apuaanse Alpen. De karavaanroutes om de bergen heen zijn lang en lopen door al dan niet vijandige buurstaatjes. 

Het minste wat kooplieden daar kunnen verwachten zijn hoge doorvoerheffingen voor hun handelswaar. Door de bergen lopen op dat moment alleen slecht begaanbare herderspaden. Dus laat de hertog een weg over de bergen bouwen. Hij neemt daarvoor de beste ingenieur van die tijd – Domenico Vandelli – in de arm. Zo ontstaat in de relatief korte tijd van 1738 tot 1751 de eerste moderne pasweg van Europa. Een meesterstukje, waarvoor de modernste technieken en een enorm aantal werklieden worden ingezet.

In de Apennijnen bereikt de weg op 1659 m zijn hoogste punt bij het bedevaartsoort San Pellegrino in Alpe. Na de lange afdaling in het weelderige dal van de Garfagnana slingert de weg zich voor een tweede keer naar een hoogte van ruim 1600 meter: de Passo della Tambura in de Apuaanse Alpen. De zeer steile afdaling naar Carrara is het meesterstuk van de Via. De weg - die hier over een lengte van zes kilometer een hoogteverschil van duizend meter overbrugt - werd op de helling 'geplakt' met behulp van muri a secco. Een precisiewerkje, waarbij de stenen die het wegdek moeten dragen in los verband – zonder cement – op elkaar gestapeld worden.

Helaas bleek de weg uiteindelijk toch te steil en daarmee ongeschikt voor wagens. Het gebruik bleef beperkt tot paarden, muilezelkaravanen en natuurlijk de benenwagen. Halverwege de 19e eeuw was de weg al in onbruik geraakt, mede omdat roversbenden dit onherbergzame traject continu onveilig maakten. Recent is besloten om een deel van de Via Vandelli te herbouwen. Veel stenen muurtjes die het wegdek ondersteunen zijn inmiddels gerestaureerd.

Wie de Via Vandelli vandaag de dag te voet wil herontdekken, kan gebruik maken van commerciële wandelarrangementen, die min of meer de historische route volgen.

Auteur: Bert Vonk

Meer weten over de Apuaanse Alpen: lees het artikel 'Over oude paden in de Apuaanse Alpen' van Bert Vonk in Bergen Magazine 2008 nummer 1