Door de vrije bergen van de Jura

In het Zwitserse Basel worden de bokken van de schapen gescheiden. Alle sneeuw-treinreizigers uit Nederland slaan in Basel linksaf in de richting van de Alpen. Wij zijn de enigen die rechtsaf slaan. Verbazing alom. Kan je daar dan ook wintersporten? Dapper zeggen wij ja, maar in de trein naar Delémont beginnen we te twijfelen, de trein wil maar geen hoogte winnen en overal zijn sporen van dooi te zien. Sommige taluds zijn zelfs half groen.

Tekst en foto's: Jan Erik Burger, Op lemen voeten

Maar dan klimt de trein over een zigzagspoor langzaam omhoog. En bovenop het plateau ligt een dik pak sneeuw. Opgelucht reizen we verder naar Saignelégier, waar we uitstappen om op het station sneeuwschoenen te huren. Een station verder ligt onze herberg Gîte 1666 (uit 1666) in Les Emibois. Wat opvalt, is dat alle spoorwegmannen samenwerken om spoor en treinen rijklaar te houden. Niemand drukt zich, niemand zeurt over 'rondjes om de kerk', iedereen die er moet zijn, is er. Zo kan het ook.

Op de Mont Soleil

Het klimaat in de Jura is ruw. Op de eenzame hoogtes ten westen van Le Locle ligt het dorp La Brévine, dat geldt als het Siberië van Zwitserland en met -41,8° het kouderecord heeft gevestigd. Maar we gaan naar de Mont Soleil die hoog boven Saint-Imier ligt. In de 18de eeuw veranderde de uurwerkindustrie het landleven hier radicaal in een belangrijke industriestad, nu een onderdeel van de Watch Valley. Boven is het rustiger, maar ook hier werkt Zwitserland aan de moderne tijd, en heel wat serieuzer dan wij.

Voor een sneeuwschoenwandeling volgen we eerst een deel van de themawandeling Energies horlogères van het station tot het vertrekpunt van de kabelbaan. Na een korte rit stappen we uit bij de sterrenwacht van Mont Soleil. Hier staat ook een fotovoltaïsche zonne-energiecentrale, ofwel een centrale op zonnepanelen. Door 4.500 m2 zonnecellen op een terrein ter grootte van drie voetbalvelden worden de zonnestralen rechtstreeks omgezet in elektriciteit. De centrale levert ongeveer 600.000 kilowattuur per jaar, genoeg voor tweehonderd huishoudens. De installatie is een van de grootste internationale onderzoekscentra die zich bezighouden met nieuwe ontwikkelingen op fotovoltaïsch gebied. Hier begint een leerpad van vier km naar de windmolens op de Mont-Crosin, maar wij laten de borden voor wat ze zijn en leren sneeuwschoenwandelen. Frank stapt dapper weg, hij vindt het meteen leuk. Maar waarom schiet een van de sneeuwschoenen toch voortdurend los? We begrijpen er niets van, tot ik tenslotte ontdek dat hij twee rechterschoenen aan heeft.

Franches Montagnes

Saignelégier is de 'hoofdstad' van de Franches Montagnes. Geen bergen, maar een licht glooiende hoogvlakte op duizend meter boven zeeniveau met weiden, sparren- en dennenbossen en typische witgekalkte Juraboerderijen, waarbij stal en woongedeelte onder hetzelfde dak liggen. Het tweehonderd vierkante kilometer grote en klimatologisch ruige gebied werd pas laat en dan nog aarzelend in cultuur gebracht. Om meer ontginners te lokken gaf de toenmalige prins-bisschop in 1384 een vrijbrief uit, waarin iedereen werd vrijgesteld van belasting en grondrente op de te ontginnen grond. Daar komt dan ook de naam Franches Montagnes, 'Vrije Bergen', vandaan. Tot op de dag van vandaag hebben ze hun parkachtige karakter en hun ruigheid weten te bewaren.

De Jura Höhenweg

De Jura Höhenweg loopt van uitzichtpunt naar uitzichtpunt door de karige schoonheid van de Franches Montagnes. Van Saignelégier voert een sneeuwwandelpad langs paardenweiden en boerderijen naar het beschermd veenlandschap van de Etang de la Gruère. Ook hier dooit het, zodat we kniediep in de sneeuw wegzakken. Hadden we onze sneeuwschoenen maar meegenomen, want het ongerepte landschap is een paradijs voor langlaufers en sneeuwschoenlopers. Zelfs 's winters merk je dat dit deel van de Jura het herkomstgebied van de Freiberger (=Franches Montagnes) paarden is. De jaarlijkse paardenmarkt van Saignelégier is het grootste paardenfeest van Zwitserland. In Le Roselet bezoeken we een bejaardentehuis voor paarden, pony's en ezels, waar ook Freiberger paarden gefokt worden.

Uitstapjes

La Chaux-de-Fonds, sinds 2009 Unesco werelderfgoed, is een prima bestemming voor een excursie vanuit Saignelégier. De hoogste stad van Zwitserland ligt zo'n duizend meter boven zeeniveau en was meer dan honderd jaar het wereldcentrum van de uurwerkindustrie. Een bezoekje aan het 'Musée International de l'Horlogerie' in de metropool van de tijdmeting is dan ook een must. Het bevat meer dan 4500 uurwerken, waarvan 2700 horloges en 700 klokken. Het stadsbeeld wordt bepaald door het na een catastrofale brand aangelegd schaakbordpatroon. Een van de beroemdste zonen van de stad is architect Le Corbusier. Hier vindt men een van zijn eerste werken, het 'Maison Blanche', dat hij in 1912 voor zijn ouders bouwde. In La-Chaux-de-Fonds is het even koud als in Saignelégier. Maar drie kwartier met de trein omlaag lijkt in Neuchâtel aan het gelijknamige meer de lente al aangebroken.

Hoe er te komen

vanuit Nederland naar Zürich. In Basel overstappen op de trein (S-Bahn 3) naar Delémont. In Glovelier, vier stations na Delémont, overstappen op de rode CJ-smalspoortrein. Dankzij de goede ontsluiting door de Chemins de Fer du Juraen de postbuslijnen is het makkelijk om bij het begin of einde van een wandeling te komen of een wandeling in te korten. La Chaux-de-Fonds ligt op een half uur treinen van Saignelégier, hier overstappen op de smalspoortrein naar St. Imier of de SBB-trein naar Neuchâtel. Sneeuwschoenen en langlaufski's zijn te huur op het station van Saignelégier.

Accomodatie

De Jura is in zomer en winter aantrekkelijk voor een vakantie met kinderen. Er zijn veel (familie-)hotels, waar je voor een betaalbare prijs kan slapen. Wij sliepen in de herberg Gîte 1666 van Madeleine Montlouis in 2338 Les Emibois, vlakbij Saignelégier: www.gite1666.ch.