Voor het eerst het noorderlicht aanschouwen en fotograferen
Eind september had ik vlakbij Reykjavik het eerste noorderlicht alweer gespot en in de komende winter wordt opnieuw een nachtelijk spervuur van lichteffecten boven de poolcirkel verwacht. Vlieg naar Scandinavië of IJsland, trek al je kleren aan, stap de natuur in en geniet van het ‘grootste show op aarde’.
Tekst en foto's: Jonathan Vandevoorde
Het is eind februari. Ik loop de receptie van de prachtige lodge binnen. Volgens bronnen is dit het beste restaurant van Noorwegen, vlakbij Alta in Finnmark, ver boven de poolcirkel. Ik ben uitgedost in een dikke winterjas en warme skibroek, twee skipulli’s, daaronder thermo-ondergoed en heb logge winterlaarzen aan: alles behalve gekleed voor een Michelin-ervaring.
De receptioniste lacht als ik vraag of ik mijn statief met camera kan parkeren naast die twee andere. “Kom je ook voor het noorderlicht?”. Ik ben blijkbaar niet de enige. Ik vraag naar wat mijn kansen zijn vanavond. De noorderlicht-app voorspelde grote activiteit, maar ook bewolking. Advies: try. “Er was net veel te zien. Nu is het even weg, maar het komt weer terug.” Dus draai ik me om, loop weer naar buiten en zoek het pikkedonker op. Tweehonderd meter van de parkeerplaats stap ik in mijn eigen hemelbioscoop.
De grote lichtshow
Het is grotendeels helder. Ik herken sterrenbeelden. Meteen zie ik ook de Melkweg. Maar wat is die kleurloze, vage band die daar dwars op staat? Ik zie dat die langzaam in tweeën scheurt. De show gaat beginnen! Ik stel mijn statief met camera op en begin opnames te maken. Een kosmisch spektakel barst boven mijn hoofd los.
Na een poos strekken vier groene rivieren zich van horizon tot horizon uit. Plotseling is het alsof vanuit de nacht een onzichtbare hand fijn zand uitstrooit. Rechte zuilen van elfenstof dwarrelen langzaam naar beneden, een zacht fluorescerend spoor achterlatend, en lossen onderaan weer op. En daar! Daar gaat een breed vitragegordijn dicht, dan weer open, en dicht, in slowmotion. Zoiets moois heb ik nog nooit gezien.
Ik word uit mijn roes gehaald als mijn gsm af gaat. “Het voorgerecht is er”, laat June Alexandersen weten van het toerismebureau. Ik antwoord kortaf dat dat maar even moet wachten. In die ene minuut van afleiding was de lichtrivier boven mijn hoofd veranderd in een brede sluier met enorme proporties. Die begint steeds feller op te lichten, alsof een deel van de hemel in brand staat. Het landschap om me heen wordt in een zachte groene gloed gezet. Een hemelspannende sluier wuift in een onvoelbare bries. Ik krijg een krop in de keel.
Als je niet braaf bent dan...
Het noorderlicht is een buitengewoon natuurspektakel. Wie het met eigen ogen beleeft, raakt extatisch, of geëmotioneerd door de schoonheid ervan. Ook zelfs de Noren nog. June weet het nog goed: “Ik ben opgegroeid met het noorderlicht en was er altijd door gefascineerd. Mijn ouders maakten er ons soms bang voor: als je niet braaf was, zou het noorderlicht je meenemen. Een beetje zoals Sinterklaas bij jullie.”
Na een poos is de rivier weer veranderd in die brede veeg van voorheen. Ik heb honger. Terug naar binnen, het hoofdgerecht komt er net aan. Ik verontschuldig me bij de serveerster. “O, geeft niet hoor. We zijn het gewend en houden de borden warm tot iedereen weer binnen is”. De heilbot smaakt overheerlijk. Het volgende spektakel bewaar ik voor na het dessert. Het noorderlicht is immers nooit een eenakter. Het is de grootste show op aarde.
Aurora’s verklaard
Noorderlicht is in Europa te zien als het ’s nachts donker genoeg is (oktober-maart) in IJsland en de noordelijke delen van Scandinavië. Het fenomeen begint bij onze zon. Die slingert continu uitbarstingen van geladen deeltjes de ruimte in. Deze bombardementen worden afgewend door het magnetische veld van de Aarde, de zogenaamde Van Allengordels. Dicht bij de magnetische polen echter zit een ‘gat’ in dit pantser en kunnen de deeltjes tot in de hoge atmosfeer binnendringen, waar ze op ongeveer 80 tot 100 km hoogte botsen met moleculen. Dit geeft een lichteffect dat aurora borealis wordt genoemd.
De frequentie en intensiteit van het verschijnsel wordt in verband gebracht met de zonnecyclus, die ongeveer elf jaar duurt. Zo was 2012 een topjaar. Deze zonnepiek lijkt echter langer dan normaal te duren en ook in de komende winter wordt een waar auroraspektakel verwacht.
Alta en Tromsø zijn het centrum van het groeiende noorderlichttoerisme in Noorwegen. Noord-Zweden en IJsland zijn ook een goede plek. Bij de Britten staat ‘aurora spotting’ ondertussen bovenaan ieders bucket list, vóór de piramiden van Egypte.
Praktische tips voor het fotograferen van de aurora
- Nodig: helder weer en zonneactiviteit. Check de ‘auroraverwachting’ op de site van de universiteit van Alaska met voorspellingen wereldwijd (http://www.gi.alaska.edu/AuroraForecast). Voor Noord-Noorwegen werkt de app Norwaylights prima. Maar je hebt ook een heldere hemel nodig. Kijk op www.yr.no.
- Een donkere, open plek. In Noord-Scandinavië of IJsland sta je na een halfuurtje rijden uit stad of dorp in de gitzwarte nacht.
- Warme kleren. Bescherm met name voeten (snowboots, dikke sokken), hoofd en oren en je handen. Als het waait, zorg voor een winddichte jas.
- Fotograferen werkt net iets anders dan je misschien gewend bent. Een statief en een afstandsbediening zijn onontbeerlijk. Gebruik een groothoeklens en stel een zo groot mogelijk diafragma (zoals f2.8, of f4) in. De belichting zet je op stand ‘manueel’: zo kun je handmatig de sluitertijd instellen. Experimenteer met hogere (maar niet al te hoge) ISO-waardes en sluitertijden, je hebt alle tijd. Zelf verkies ik ISO 400 en een ietwat langere sluitertijd, tussen de 20 en 40 seconden. En zet je flits uit.
Vliegen naar het noorderlicht
Met SAS vlieg je (via Oslo) naar Tromsø, Narvik en Alta in Noord-Noorwegen of naar Kiruna in Noord-Zweden. Naar IJsland vlieg je met Icelandair of Wow.
Vervoer ter plaatse
De meeste wegen in Noord-Scandinavië zijn ’s winters verijsd. Een auto huren vergt een aangepaste rijstijl en ervaring (banden met spikes). Wegen worden ’s winters afgesloten zodra de condities slecht zijn. Een alternatief is de bus (goede verbindingen maar duur). Daarom boeken veruit de meeste buitenlandse bezoekers een excursie. Dat kan makkelijk ook na aankomst ter plaatse.
