Waarom dragen koeien in de Alpen een bel?

Het geluid van klingelende koebellen hoort net zo bij de Alpen als gletsjers en edelweiss. Maar waarom dragen koeien eigenlijk zo’n lawaaiige bel om hun nek?

De reden is eigenlijk heel simpel: met een bel zijn de dieren makkelijk terug te vinden voor de boeren als ze op de almen grazen. Daarom dagen niet alleen koeien, maar ook ander vee, zoals geiten en schapen worden vaak voorzien van een bel. En dat is al een heel oud gebruik. 
Al eeuwenlang brengen de boeren aan het begin van de zomer hun vee naar de almen. Omdat de almen natuurlijk niet allemaal vol stonden met hekjes die ervoor zorgden dat de kuddes op één plek bleven, konden de koeien makkelijk uit het zicht raken van de herders die met de kudde meegingen. Zeker op mistige momenten. Het geklingel van de bellen kon op zulke momenten de herders de goede kant op wijzen. Maar de bellen zouden ook nog een andere functie kunnen hebben: het lawaai zou namelijk ook roofdieren af kunnen schrikken. 

In die tijd droegen nog niet alle koeien een bel, zoals dat nu vaak gebeurt. Vaak droeg alleen de koe die de kudde leidde een bel. Zowel de kudde als de herder volgden dan het geluid. Dat is tegenwoordig wel anders. Vaak zijn alle koeien voorzien van een vrolijk klingelende bel, maar sommige boeren laten de hiërarchie toch nog niet helemaal los. Als je goed kijkt, zie je dat de grootte van de bellen bij sommige koeien uiteenloopt. Ook dat kan te maken hebben met de hiërarchie in de kudde. Hoe groter de bel, hoe belangrijker de koe in de kudde. 

De bellen kunnen overigens echte meesterwerken zijn. Zeker tijdens feesten zoals de Almabtrieb krijgen koeien vaak enorme en rijkversierde bellen omgehangen. Zowel de bel als de versierde band waarmee de bel om de nek van de koe wordt gehangen, worden vaak met de hand gemaakt door ambachtelijke smeden en leerbewerkers. Ook dat is traditie dus. 

Discussie over koebellen 

Maar alle traditie ten spijt, worden er regelmatig vraagtekens geplaatst bij de koebellen. Soms door mensen die zich afvragen of al dat geklingel niet wat zachter kan. Maar soms ook door specialisten op het gebied van dierenwelzijn die van mening zijn dat de koeien ook niet vrolijk worden van al dat geklingel om hun nek. Daarbij zijn sommige koebellen ook nog eens behoorlijk zwaar. Te zwaar volgens sommigen. En volgens hen zouden de bellen ook nog eens hun nut verloren hebben. Met GPS trackers zouden de koeien makkelijk in de gaten gehouden kunnen worden, zonder dat dat gepaard gaat met een hoop geluid, is het idee. Maar vaak levert het protest tegen koebellen een net zo grote, of nog veel grotere, storm van protest op. Koebellen horen volgens velen bij de cultuur van de Alpen. In Zwitserland wordt zelfs gezegd dat het geluid van de bellen bij het DNA van het land hoort. Toch krijgen de tegenstanders van de koebel soms gelijk. In de Oostenrijkse deelstaat Steiermark bepaalde een rechter in 2012 dat de koebellen ’s nachts stil moeten zijn. 

Koebel van de 21e eeuw?

Misschien dat wat 21e-eeuwse innovatie een oplossing biedt in de discussie. Twee Oostenrijkse studenten werken namelijk aan een ‘digitale koebel’, die boeren in staat zou moeten stellen om met hun telefoon de koeien terug te vinden, zonder dat het mobiele netwerk – waarvan het bereik hoog in de bergen slecht is – nodig is. Wellicht dat zulke techniek een bijdrage kan leveren aan het vindbaar houden van de kuddes.