Kerstmis in de Alpen

Dat de Alpenbewoners van tradities houden, hoeven we je waarschijnlijk niet te vertellen. Het hele jaar door worden tradities door jong en oud in ere gehouden. Het hoogtepunt van al die tradities is kerstfeest, dat voor veel mensen in de Alpen het belangrijkste feest van het jaar is. En zoals met alle tradities in de Alpen, wordt kerstmis op veel plekken natuurlijk nét een beetje verschillend gevierd. Ben je met de kerst in de Alpen? Dan kun je niet om deze tradities heen. Frohe Weihnachten, Joeyeux noel, Buon Natale!

Familiefeest

Kerst in de Alpen is een echte familie-aangelegenheid. Veel inwoners van de Alpenlanden brengen de kerstdagen het liefst met de familie door. Zeker op kerstavond, maar ook op Eerste Kerstdag zul je zien dat families elkaar opzoeken om samen te zijn. Bijvoorbeeld tijdens het diner en de lunch, maar ook gewoon om leuke dingen te doen tijdens de vrije dagen.

Geen nieuwtjes, vakantietips of winacties meer missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, of volg ons op Facebook

Sint Nicolaas en Krampus

In de lage landen maken we vaak een strikt onderscheid tussen Sinterklaas en kerstmis, maar in de Alpen is dat verschil een stuk minder groot. Voor veel mensen in de Alpen begint de kersttijd als Sint Nicolaas met zijn Krampussen voorbij komt, op zes december, niet op de vijfde. Ohja, Sint Nicolaas brengt in de Alpen niet altijd cadeautjes rond...

Advent

Die connectie tussen Sint Nicolaas op zes december, en het begin van de kerstperiode heeft natuurlijk ook te maken met de advent. De adventstijd is de aftelperiode tot kerstmis die altijd op zondag tussen 27 november en 3 december begint. Zeker in Zwitserland worden de dagen van de Advent goed bijgehouden op een Adventskalender, waar (vooral kinderen) elke dag een chocolaatje uit kunnen halen. En op sommige plekken doen ze daar nog een schepje bovenop en veranderen hele dorpen in een levende adventskalender, waar elke dag een ander rijkelijk versierd huis wordt ‘onthuld’.

Buiten de advent bestaan er nog andere dagen die het begin van kerstmis markeren. Zo is in Italië de Dag van de Onbevlekte Ontvangenis op acht december een belangrijk beginpunt voor de kerstperiode.

Barbarazweige

Vlak na de advent, vanaf vier december, kan het zijn dat je op veel plekken in de Alpen niet alleen kerstbomen tegenkomt, maar ook takken van fruitbomen. Dit zijn geen vroege of vergeten paastakken, maar Barbarazweige, takken ter ere van Sint Barbara. Volgens een oude legende én traditie worden op de dag van Sint Barbara fruittakken in water gezet. Als het lukt om de tak met kerst te laten bloeien, betekent dat geluk voor het volgende jaar. 

Christkindl

Het Kristkindl, of Christkindl speelt in de Alpen tijdens kerstmis een hoofdrol. Het Christkindl is een soort combinatie van een wedergeboren Jezus en de kerstman. Als een soort engel legt het Christkindl cadeautjes voor andere kinderen onder de kerstboom. De traditie van het Christkindl komt voort uit een legende die zich afspeelt in het Oostenrijkse Steyr. Volgens die legende plaatste een zieke man een beeldje van het kerstkind in een holle boom en bad voor genezing. En wonder boven wonder: die genezing kwam. Toen dat verhaal bekend werd, kwamen mensen uit alle windstreken naar de boom in Steyr om te bidden voor genezing. Nog altijd leveren veel mensen een lijstje met wensen in bij het Postamt in Steyr. Leuk weetje: kerstmarkten worden soms ook aangeduid als Christkindlmarkt.

Kerstmarkten

Kerstmarkten horen bij de Alpen. Bijna ieder plaatsje organiseert wel een kerstmarkt. Zo’n kerstmarkt staat overigens echt niet alleen in het teken van dingen kopen. Vaak kun je er volop genieten van traditionele, lokale lekkernijen, wordt er muziek gemaakt en soms zelfs toneel gespeeld. Tussen de kraampjes wordt gezellig rondgewandeld en ontmoeten mensen elkaar onder het genot van lekker eten. Wat voor eten? Dat hangt natuurlijk helemaal af van waar je bent, want elke regio heeft z’n eigen specialiteiten. Hier vind je overigens 5 mooie kerstmarkten!

Kerststallen

Bij een kerstmarkt kom je ook vaak een kerststal tegen, want natuurlijk speelt het verhaal van Jozef en Maria die in een stalletje bij Bethlehem onderdak vonden, een belangrijke rol. Op veel plekken worden die kerststallen overigens groots aangepakt. Soms doordat het er ongelofelijk veel zijn, zoals in het Oostenrijkse Imst, waar je een heuse kerststallenroute kan vinden, tot een enorme kerststal in de grotten van Postojna in Slovenië, waar een enorme levende kerststal te zien is. De traditie rondom kerststallen komt overal in de Alpen terug en op veel plekken wordt het maken van een kerststal als een waar ambacht gezien.  

Kerstnacht, Stille Nacht, Heilige Nacht

Voor veel mensen is de kerstavond het belangrijkste moment van het kerstfeest. Veel mensen gaan naar de nachtdienst of nachtmis in de kerk. In Frankrijk gaan mensen vaak pas om middernacht daar naartoe, om vervolgens na de mis nog met de hele familie aan tafel te gaan voor de Réveillon, een groot feestmaal. Hoewel, niet alle Fransen, want sommigen verplaatsen dat late feest liever naar de ochtend van Eerste Kerstdag.

Die kerstnachtdienst heeft trouwens ook zo z’n eigen tradities, dan worden immers alle bekende kerstliederen gezongen. Met als allerbekendste misschien wel Stille Nacht, Heilige Nacht, dat zijn oorsprong heeft in het Oostenrijkse Salzburgerland.

Boze geesten verjagen

Deze traditie klinkt misschien wat onheilspellend, maar voor veel inwoners van de Alpenlanden hoort het erbij: boze geesten verdrijven. Sint Nicolaas en Krampus zijn daar natuurlijk al een voorbeeld van, maar in Tirol en het Salzburgerland kun je ook Perchten tegen komen. Ook kom je in Oostenrijk in de dagen voor kerst ook ‘Kloppers’ tegen. Deze jonge mannen spelen de zoektocht van Jozef en Maria naar een stalletje na, maar tegelijk verjagen ze boze geesten.

Dat boze geesten verjagen gebeurt trouwens op meer manieren. Schrik bijvoorbeeld niet als je sommige huizen gehuld ziet in wierook. Tijdens de ‘Rauchnächte’ in december en januari bewieroken mensen hun huis om kwade geesten te verdrijven.

Lekker eten

Natuurlijk is het kerstdiner een hoogtepunt van de kerstviering. In veel Alpenlanden staat er traditioneel een vleesgerecht op het menu, van traditionele bloedworst tot gevuld gevogelte, of lekkernijen van (blader)deeg gevuld met vlees. Een uitzondering is Italië, daar wordt op kerstavond juist geen vlees gegeten, maar vaak een gerecht gebaseerd op vis. Ook in sommige Oostenrijkse regio’s is vis, karper bijvoorbeeld, de traditionele kerstmaaltijd.

Natuurlijk wordt er ook uitgebreid aandacht besteed aan het dessert. Dat kunnen deegrecepten zijn, zoals de Sloveense panetonne, maar de Oostenrijkse Lebküchen en Zeltbrood zijn ook traditionele lekkernijen uit de kerstperiode. In sommige Franse regio’s gaan ze zelfs zo ver dat ze maar liefst dertien toetjes eten! Die toetjes symboliseren Jezus en zijn twaalf apostelen.

Kerstpiramides in Duitsland

Als je in Duitsland kerstmis viert, kun je op veel plekken bijzondere kerstversiering tegenkomen: kerstpiramides. Dit zijn houten bouwsels van verschillende verdiepingen met bovenop een soort propellor. Onder de propellor worden kaarsjes ontstoken, door de stijgende luchtstroom komt de propellor in beweging. Op de lagere verdiepingen van de kerstpiramide gaan daardoor plateau’s draaien, waarop kersttafereeltjes, zoals kerststallen te zien zijn. De kerstpiramides komen oorspronkelijk uit het Duitse Ertsgebergte, maar inmiddels staan ze bij veel mensen in de huiskamer. En soms zie je zelfs grote exemplaren op straat!