Kun je door hard schreeuwen een lawine veroorzaken?

Het is een bekend verhaal: wie het in de bergen op een schreeuwen zet, loopt het risico om een lawine te veroorzaken. Maar klopt dat wel?

Kapitein Haddock, Guust Flater en James Bond hebben één ding gemeen: alle drie krijgen ze te maken met lawines die ontstaan door veel lawaai. Het idee dat lawines veroorzaakt kunnen worden door harde geluiden, zoals geschreeuw, is al oud. Al in de jaren dertig werd er geschreven over lawines die veroorzaakt werden door roepende mensen. En hoewel bovenstaande drie voorbeelden uiteraard niet echt zijn, schuilt er in zulke verhalen vaak wel een kern van waarheid. Kun je in de bergen net als Kapitein Haddock een lawine veroorzaken door hard te schreeuwen?

Waar komt het verhaal vandaan?

Als eerst even het idee achter dit verhaal. Geluid bestaat uit trillingen in de lucht. Volgens het verhaal zouden die trillingen als ze heel heftig zijn, bijvoorbeeld bij hard geluid, instabiele sneeuwlagen in beweging kunnen krijgen. Klinkt logisch. Maar klopt het ook?

Geen nieuwtjes, vakantietips of winacties meer missen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, of volg ons op Facebook

Wetenschappelijk onderzoek naar geluid en lawines

In 2009 werd door het Zwitserse instituut voor lawineonderzoek uitgezocht of lawaai écht een sneeuwlawine kan veroorzaken. De onderzoekers onderzochten verschillende alledaagse bronnen van lawaai en welk effect die hebben op een instabiel sneeuwdek. Schreeuwende mensen, een landende helikopters, explosieven die boven het sneeuwdek tot ontploffing werden gebracht en straaljagers die door de geluidsbarrière vlogen. Die werden vergelijken met andere alledaagse veroorzakers van lawines, zoals de druk die een skiër op de sneeuw uitoefent.

Uit het onderzoek bleek dat je behoorlijk heftige trillingen en dus heel veel geluid nodig hebt om een instabiel sneeuwdek in beweging te laten komen. Veel meer dan je als mens met je stem kan produceren. Zelfs het geluid van een landende helikopter veroorzaakt niet voldoende luchttrillingen om een lawine te veroorzaken. Gelukkig maar, want dat betekent dat je je geen zorgen hoeft te maken als je een helikopter over ziet vliegen, of tijdens een tocht in de sneeuw naar elkaar roept. 

Wat veroorzaakt dan wel een lawine?

Het geluid dat wel hard genoeg is, is de knal die ontstaat als een straaljager door de geluidsbarrière gaat. Zo’n sonic boom veroorzaakt dusdanig grote luchttrillingen dat die tot negenhonderd meter onder het vliegtuig een sneeuwdek in beweging kunnen brengen. Daarom zijn de luchtmachten van de Alpenlanden gebonden aan strenge regels en moeten zij in de winter vaak hun plannen bijstellen.

Veel lawines waarbij slachtoffers vallen, hebben een opmerkelijke oorzaak: de slachtoffers zelf. Maar, dat is minder gek dan het lijkt. Het gewicht van een wandelaar kan al meer dan genoeg zijn om een instabiel pak sneeuw te laten glijden. En die landende helikopter kan met de wind die door de rotor wordt veroorzaakt en het gewicht van het toestel alsnog de sneeuw doen laten glijden.

En de meest voorkomende oorzaak van een lawine is nog altijd de natuur zelf. Want hoewel de sneeuw er vaak uitziet als een mooi en massief pak, bestaat de sneeuw maar al te vaak uit verschillende lagen, die niet altijd goed op elkaar aansluiten. Onder invloed van wisselende temperaturen, wind, of gewoon door de druk van het eigen gewicht, kan dat mooie pak sneeuw opeens veranderen in een witte massa die naar beneden stort.

Schreeuwen kan, maar...

Kortom: roepen, zingen, schreeuwen en jodelen kan allemaal tijdens je wintersport. Maar dat wil niet zeggen dat het móet natuurlijk. De andere mensen en dieren om je heen houden waarschijnlijk wel van een beetje rust. Hou daar dus rekening mee, voordat je uit volle borst gaat jodelen in de vrije natuur. En controleer altijd even de lawineberichten voordat je op pad gaat. .